|
شاید بتوان در یک تقسیم بندی کلی،سبک های موسیقی را به دودسته تقسیم کرد:
موسیقی جهانی وموسیقی محلی (فولکلوریک).
موسیقی جهانی شامل سبک هایی از موسیقی است که با معیارهای استاندارد موسیقی شامل اصول هارمونیک و سازبندی،فارغ از مرزبندی جغرافیایی،همگونی داشته باشد،مانند موسیقی کلاسیک. اما درموسیقی های محلی ملل مختلف، دربسیاری موارد،شاخصه هایی وجود دارد که با فرهنگ خاص مردم آن نواحی همساز است و چه بسا از دید مردمان دیگر،چندان مقبول نباشد.مانند اختلاف زبان و مذهب.در موسیقی دسته دوم،سازها نقش مهمی درمعرفی شخصیت آن سبک خاص موسیقی دارند و گیتار از جمله سازهایی است که درانواع مختلف موسیقی فولک،همچون فلامنکو،جز و کانتری حضوری پررنگ داشته است. دراین نوشتار سعی بر این است که به معرفی سبک های مختلف گیتار پرداخته شود.چرا که به صرف فراگیری تکنیک های نوازندگی گیتار و اجرای قطعات مختلف، بدون علم وآگاهی کافی نسبت به خصوصیات یک سبک،نمی توان به اصل نوازندگی دست یافت.بانگاهی اجمالی به زندگی نوازندگان برجسته گیتار،میتوان دریافت که درک و دانش بالای آنها از موسیقی و سبک مورد نظرشان،یکی از مهمترین عوامل تأثیر گذار در نوازندگیشان بوده است.البته تشریح مشخصه های هر یک از سبک های گیتار،خود مستلزم مقاله ای جداگانه است.
به طورکلی سبک های اصلی نوازندگی گیتارعبارتند از:
کلاسیک (Classic) فلامنکو(Flamenco) جز(Jazz) راک (Rock) پاپ(Pop)
گیتار را میتوان از لحاظ ساختار به دو دسته کلی تقسیم کرد: ۱٫-آکوستیک ۲٫-الکتریک
گیتارهای آکوستیک شامل: الف: گیتارهای باسیم نایلونی(گیتارکلاسیک- فلامنکو)
ب: گیتارهای با سیم مفتولی (گیتار آکوستیک واوویشن)،همچنین گیتار های ۱۲سیم که۶جفت سیم دارند(که ۶تاسیم اصلی هرکدام با یک سیم نازکترکوک می شود(در یک نت یایک اکتا وبالاتر)می باشند.در سبکهای کلاسیک وفلامنکو،تنها ازگیتارمعروف به گیتار کلاسیک استفاده می شودکه از لحاظ ساختار(جنس چوب ورنگ صدا)اختلافی جزیی با هم دارند.اما در بقیه سبکهای فوق،انواع مختلف گیتارمورد استفاده قرارمی گیرند.
گیتارکلاسیک
گیتار کلاسیک ریشه در تکنیک ها و تمریناتی دارد که نوازندگان و آهنگسازان در طی سالیان متمادی رعایت کرده اند و با گذشت زمان،به آنها وفادار مانده اند،قطعات مربوط به این سبک ، مشخصاً از ارکان ساختاری موسیقی کلاسیک پیروی می نماید.
موسیقی کلاسیک به مطالعه و پژوهش نیاز داشته و شنونده باید از انواع دوره های کلاسیک یعنی رنسانس،باروک،کلاسیک،رمانتیک،نئوکلاسیک،مدرن و آوا نگارد و فرم های مختلف این موسیقی شناخت داشته باشد و به نوعی نوازندگی در این سبک،علاوه بر تمرین و کسب تکنیک بالا،نیازمند مطالعه در زمینه های فوق می باشد.طی کردن دوره های آموزشی منظم و اصولی برای بدست آوردن مهارتهای تکنیکی نوازندگی در این سبک الزامی است.
نوازندگی گیتار کلاسیک به دوقسمت تقسیم می شود:
۱-تکنوازی(Solo) ،دونوازی(Duett) ،سه نوازی(Trio) ،چهارنوازی(Quartet)
2-کنسرتو(Concerto)باارکستر
استفاده از متدهای آموزشی نوازندگی گیتار کلاسیک برای کسانیکه قصد نواختن گیتار در سایر سبکها را دارند،دراغلب موارد ضروری میباشد.
نخستین آهنگسازان گیتار،موسیقیدانهای سبک کلاسیک بودند که پایه ریزان این سبک از موسیقی برای ساز گیتار شناخته میشوند.شاید اشاره ای به تاریخچۀ این سبک و آهنگسازان و نوازندگان تاثیرگذارآن خالی از لطف نباشد.
اواخرقرن ۱۸ وآغاز قرن۱۹ را میتوان دوران تحول ساز گیتار نامید.تحولاتی همچون تبدیل گیتار از پنج سیم به شش سیم،سیمهای جفت به تک سیم،کوک جدید و همچنین شیوه های جدید در ساخت ساز.دوران شکوفایی گیتار کلاسیک را میتوان سده ۱۹ نامید که مرهون شخصیتهایی همچون:فرناندو سور،مائورو جولیانی،دایونیسیو اگوادو،فرناندو کارولی و فرانسیسکو تارگا بوده است.در ادامه به معرفی تعدادی از شخصیتهای مهم این سبک میپردازیم:
فرناندو سور Fernando Sor
(1778 – 1839)
یکی از بزرگترین آهنگسازان گیتار؛مبدع تکنیکهای بسیار برای گیتار و تمرینهای مختلف برای رشد تکنیک در نوازندگی گیتار کلاسیک.
رسالۀ شیوۀ گیتار نوازی او که حاصل تجربیات او درامر نوازندگی بود،یکی ازبرترین منابع آموزشی گیتار در زمان خود محسوب می شد.این رساله دارای بیش از ۶۳ اپوس میباشد که عمدۀ آنها برای گیتار تنظیم شده است.سور،به حق شایسته عنوان بتهوون گیتاربود.
مائورو جولیانیMauro Giuliani
(1829 – ۱۷۸۱)
آثارمهم وقابل توجه اوعبارتنداز:
سه کنسرتو گیتار،یک دورۀ فانتزی گیتار تنها ازشماره های۱۱۹تا ۱۲۴،چند سونات برای ویولون-گیتار و فلوت-گیتار،یک پنج نوازی(کوئینتت)برای گیتار و سازهای زهی به شمارۀ۶۵،چند مجوعۀ آوازی با همراهی گیتار.همچنین چندین اثر سمفونیک نیز برای اجرابا دو گیتار تنظیم کرده و از او تعداد زیادی اثر آموزشی و تمرینی به جای مانده است که دربین تمام آنها،کتاب آموزشی شمارۀ ۱ هنوز هم توسط معلمین گیتار مورد استفاده قرار میگیرد.
فردیناندو کارولی Ferdinando Carulli
(1770-1841)
او در ابتدا نوازنده ویولون سل بود،اما شیفته گیتار شد و خود اقدام به فراگیری آن نمود و به بالاترین سطح از نوازندگی دست یافت.اجراهای مختلفی که در سراسر اروپا داشت با تشویق بسیار روبرو شد.
شاید بتوان گفت کارولی،با بیش از ۴۰۰ اثر که شامل قطعات مختلف و روش کامل آموزش گیتار(که برای اولین بارصورت می گرفت) یکی از مطرح ترین شخصیت های گیتار کلاسیک بوده است.
فرانسیسکو تارگا Fransisco De Asis Tarrega
(1852-1909)
نوازنده بزرگی که با تکنیکهای بدیع و روشی جدید درنوازندگی گیتار کلاسیک، به همراه تصنیف قطعات بسیار زیبا که روح هرشنونده ای را محسور می ساخت،اعتباری شگرف به این ساز بخشید،سازی که تا آن زمان بی اهمیت وکم ارزش شناخته می شد.قطعات معروف «خاطرات الحمرا» و «کاپریچیوعرب» از آثار اوست که قطعۀ اول،جزومحبوب ترین قطعات در بین نوازندگان گیتارکلاسیک می باشد.
آندره سگوویا Andres Segovia
(1893-1987)
بدون شک نوازندگان گیتار کلاسیک حال حاضر،مدیون یک نفر هستند:آندره سگوویا.کسی که به جرئت میتوان گفت نوازندگی گیتار کلاسیک و ارتقا آن به یک ساز اصلی ارکستر،حاصل فعالیتهای او می باشد.با همت این نوازنده معاصر بود که تدریس ساز گیتار به عنوان یک ساز مهم،مانند پیانو و ویولون در دانشگاه ها و سایر مراکز موسیقی مطرح شد و روشهای نوین تدریس را پایه ریزی نمود.او چنان اعتباری به این ساز بخشید که در هیچ دوره ای دیگر کسی به این مهم دست نیافته بود وگیتار توانست بعد از سالها خود را از زیر سایه سنگین سازهای دیگر بیرون بکشد.
از نوازندگان برجستۀ امروز این سبک می توان به جان ویلیامز(John Williams)،په په رومرو(Pepe Romero)،جولیان بریم(Julian Bream) و نارسیسو یه پز (Narciso yepes) اشاره کرد..
گیتارفلامنکو
فلامنکو هنری ناب و ذاتاً اسپانیایی است.درمورد ریشۀ لغوی فلامنکو بحث های بسیاری است، اما در مورد ریشه های این موسیقی میتوان گفت کولیان خانه به دوشی بودند که طی قرون مختلف در سرتاسر دنیا پراکنده شده بودند و یک دسته از آنها پا به سرزمینی گذاشتند که خط تلاقی میان فرهنگ شرق وغرب بود.موسیقی،جزو لاینفکی اززندگی روزمره کولی ها بود. هرچند با فقر و سختی زندگی خود را سپری می کردند،اما شادی و غمهای خود را با آوازهای سوزناک و رقصهای منحصر بفرد خود بروز می دادند و همین نغمه ها و رقصها،ساختارموسیقی فلامنکوی امروزی راشکل دادند.
فلامنکو مشخصا دارای سه رکن اساسی است:
کانته(آواز)Cante
بایله(رقص)Baile
گیتارا(گیتارنوازی)Guitara
کانته یا آواز،درواقع مشخص کننده هارمونی خاص این موسیقی بوده و توسط گیتار همراهی میشده است که بعدها تکنوازی گیتار فلامنکو به شکل امروزی آن،بر پایه های بنا شده قبلی بسط داده شد.بسیاری ازنوازندگان برتر گیتارفلامنکو معتقدند که روح وجوهرۀ موسیقی فلامنکو درکانته نهفته است و یک نوازنده هیچگاه نباید از ریشه ها دورشود.
بایله یا همان رقص مخصوص فلامنکو،نمایانگر هیجانات ریتمیک این موسیقی است و بسیاری از تکنیکهای تکنوازی خاص گیتار در این سبک،به دلیل ایجاد امکان همراهی گیتار با این رقص ابداع شده است.از ویژگیهای این موسیقی میتوان به دستگاهی بودن آن،که در اصطلاح آن را توکه(Toque)می نامند،اشاره کرد و همچنین وجود الگوهای ریتمیک خاص به نام«کومپاس Compas»در دستگاههای مختلف آن.هرچندبا مرور زمان از نظر هارمونی و تکنیکهای نوازندگی گیتار،تغیرات گسترده ای در این سبک ایجاد شده و به شاخه فلامنکو سنتی و فلامنکو مدرن تقسیم شده است،اما خاصیت دستگاهی بودن خود را که به نوعی اصالت این موسیقی است،حفظ نموده است.
تا قبل ازقرن ۱۹فلامنکو محدود به آواز و صدای ریتمیک کف زدن(پالماسPalmas)بود و به تدریج ازقرن ۱۹به بعدگیتار و رقص جایگاه خود را به عنوان عناصر اصلی این نوع موسیقی پیدا نمودند.همانطورکه اشاره شد در ابتدا ساز گیتار تنها نقش همراهی کننده در رقصها و آوازها را دارا بوده و درچند دهۀ اخیر بود که هنر تکنوازی گیتار فلامنکو با حضور نوازندگانی چون «پاکو دلوسیا»به طور جدی مطرح و تثبیت شد.
ازپیشگامان نوازندگی گیتارفلامنکومی توان به:
رامون مونتایا(Ramon Montoya)،نینوریکاردو(Nino Ricardo)،سابیکاس(Sabicas)،اشاره کرد و از نوازندگان برجستۀ حال حاضربه پاکودلوسیا (Paco De Lucia)،ویسنته آمیگو(Vicente Amigo)اشاره کرد.
گیتار جز
سبک جز را می شود به قاطعیت فریاد آزاد یخواهانه سیاهان دانست.موسیقی که با ویژگیهای خاص خود،به یکی از محبوبترین سبکها تبدیل شده است.درخصوص تاریخچۀ این موسیقی میتوان گفت موسیقی جز در حدود سالهای ۱۹۵۸ در منطقه New Orleans آمریکا شکل گرفته است.از لحاظ ساختار موسیقایی،ریشۀ جز را باید در سبکهای رگ تایم(Ragtime) و بلوز(Blues) جستجو کرد.خیلی ها میان بلوز وجز تفاوتی قائل نمی شوند،درحالی که گستردگی جز درمقایسه با محدودیتهای بلوزقابل مقایسه نیست.به طور کلی میتوان گفت که در موسیقی جز،نوازنده یا آهنگساز در عین رعایت چهار چوبهای ساختاری،محدودیت خاصی در بیان فکر و ایدۀ خود ندارد و همین موضوع،باعث گستردگی و در عین حال پیچیدگی مشخصات هارمونیکی این سبک میگردد.
جز دارای زیر شاخه های مختلفی است که میتوان به هات جز«Hot Jazz» باپ«Bop» و دیسکی لند«Dixy Land» اشاره نمود.
از بنیانگذاران و پیشگامان این سبک میتوان از چارلز بادی بولدن (Charles Buddy Bolden) (1877-1931) جو کینگ اولیور(Joe King Oliver)(1885-1938)لوئی استاچ مو آرمسترانگ(Louis Satchmo Armestron)(1901-1971)نام برد که سهم بسزایی در ارتقای آن داشتند.
جز یکی از سبکهای محبوب نوازندگان گیتار نیز می باشد.شاید دلیل این امر،آزادی بسیاری است که این سبک به نوازنده می دهد.بر خلاف سبکی مانند کلاسیک که نوازنده محدود به اجرای قطعه می باشد،در سبک امکان بداهه نوازی برروی تم اصلی قطعه به نوازنده داده می شود و خیلی اوقات آنچه می شنوید در یک لحظه وباتکیه بر احساسات نوازنده خلق شده که نشات گرفته از تکنیک نوازندگی بالا و درک و دانش موسیقی یک نوازنده جز است.
جان مک لافین (John McLaughin)، ال دی میولا (al di miola)وس مونتگومری (Wes Montgomery)
گیتار راک
منشأ راک اولیه را باید در دهۀ ۱۹۵۰،یعنی بعد از جنگ جهانی دوم جست.تألمات روحی و سرخوردگیهای ناشی از جنگ و برخورد نسل جدید با تفکرات سنتی حاکم بر جامعه، موجبات خشم و عصیان در جوانان آن دوره شده بود که باید به طریقی بروز پیدا می کرد و در این راه موسیقی نقش موثری را ایفا نمود و سبکی را بوجود آورد که در ابتدا «راک اند رول» و سپس به اختصار«راک» نام گرفت و سازگیتار،با توجه به تغیراتی که در آن انجام شده بود و با صدای خاص همراه با افکت های مخصوص به خود،حال و هوای خاصی به این سبک بخشید.
بسیاری معتقدند جیمی هندریکس (Jimi Hendrix)تاثیر گذارترین نوازنده گیتار راک از دهۀ ۱۹۶۰ به بعد بوده و به نوازندگی گیتار الکتریک ابعاد تازه و جدیدی اعطا نموده و تکنیکها و شیوۀ خاص نوازندگی او،موجبات علاقه مندی بسیاری ازنوازندگان مطرح امروز به گیتار شده است. هر چند عمر کوتاهی داشت اما میتوان از او به عنوان معلم اول و یکی از پیشگامان نوازندگی گیتار الکتریک نام برد.
سبک گیتار راک،به زیر گروههای متعددی تقسیم می گردد که بحث در خصوص شاخصه های این سبکها،مقالی دیگر می طلبد.از گیتاریستهای برجسته امروز این سبک میتوان به:اینگوی مالمستین(Yngwie Malmsteen)،جو ستریانی (Joe Satriani)،استیو وایSteve Vai))، جیمی پیج(Jimmy page)،اریک کلاپتون(Eric clapton) اشاره نمود.
گیتارپاپ
شاید نتوان سبک مشخصی را درنوازندگی گیتار،پاپ نامید.اما آنچه بیش از همۀ سبکها توسط مردم شنیده میشود،موسیقی پاپ است و گیتار یکی از سازهای مورد علاقه شنوندگان این موسیقی است.در واقع یک نوازنده گیتار که در هر یک از سبکهای مورد بحث قبلی فعالیت کرده باشد، میتواند بایک گروه پاپ همکاری نموده و قطعات پاپ را اجرا نماید.چرا که تکنیک نوازندگی و یا آهنگسازی مختص سبک پاپ وجود ندارد و تکنیکها،بسته به مهارت و سلیقه نوازنده یا آهنگساز از سبکهای دیگر وارد موسیقی پاپ میشوند،آن هم در فرمتهای ساده تر و قابل هضم تر برای شنوندۀ عادی.البته این بدان معنی نیست که نوازنده گیتار سبک پاپ،نمی تواند نوازنده ماهر و قابل قبولی باشد.بسیاری از نوازندگان و آهنگسازان این سبک،با داشتن تجربه های قبلی از فعالیت در سبکهای متنوع، در سطح قابل توجهی قرار دارند. در واقع موسیقی پاپ و نوازندگی گیتار در این سبک،چندان هم سطحی و ساده نیست واین موضوع ارتباط مستقیم با سطح درک موسیقیدان وشنوندگان آن موسیقی از تکنیک موسیقی دارد.
|
تبادل
لینک هوشمند